تحلیل و سنجش آثار اسکان مجدد بر زیست‌پذیری جوامع روستایی (مطالعه موردی روستاهای سیل‌زده شرق استان گلستان)

همه ساله مخاطرات طبیعی‌، خسارت­های گسترده­ای را به­ویژه در کشورهای رو به توسعه باعث می­شوند و شواهد موجود نیز حکایت از افزایش مداوم وقوع انواع بحران‌ها‌ی طبیعی از نظر شدت و فراوانی دارند. اسکان مجدد، یکی از رویکردهای اصلی برای بازسازی سکونتگاه‌های روستایی پس از وقوع سیلاب است. بارش باران‌ها‌ی شدید در مرداد 1384 در نواحی شرقی استان گلستان منجر به رخداد دو سیل ویرانگر گردید. به‌منظور جلوگیری از تکرار مجدد رویداد سیل در مناطق سیل­زده، به جابه‌جایی محدود 3 روستا و جابه‌جایی توأم با تجمیع یازده روستای شهرستان‌ها‌ی کلاله و مراوه­تپه که در سیلاب­های اخیر گرگانرود و سرشاخه­های آن خسارات زیادی دیده بودند، به منطقه فراغی اقدام گردید. هدف از انجام تحقیق حاضر، بررسی تأثیرات جابه‌جایی روستاهای آسیب­دیده از سیل بر میزان زیست‌پذیری ادراک شده توسط ساکنین محلی در منطقه مورد مطالعه است. زیست‌پذیری بر تجربه انسان از مکان تمرکز نموده و این تجارب را در ظرف زمانی و مکانی مشخص در نظر می­گیرد. بدین منظور جهت مقایسه دو الگوی جابه‌جایی محدود و تجمیع از نظر میزان زیست‌پذیری، با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته اقدام به سنجش زیست‌پذیری در منطقه مورد مطالعه گردید. با استفاده از آزمون t نمونه­های مستقل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد در الگوی تجمیع روستاها، در بین ابعاد سه‌گانه زیست‌پذیری، بهترین وضعیت متعلق به بعد اجتماعی است اما ابعاد زیست­محیطی و اقتصادی در رتبه‌های بعد قرار دارند. در الگوی جابه‌جایی محدود، در بین ابعاد سه‌گانه زیست‌پذیری، بهترین وضعیت متعلق به بعد زیست­محیطی بوده و پس از آن بعد اجتماعی و در انتها بعد اقتصادی قرار دارد. همچنین نتایج نشان‌دهنده آن است که بین الگوهای اسکان مجدد در زمینه میزان تغییرات زیست‌پذیری، تفاوت معنا­داری وجود ندارد. مهم‌ترین یافته تحقیق بدین قرار است که فارغ از انتخاب هر الگویی برای اسکان مجدد، توجه به وجود شرایط زیستی در محل جدید جهت قرار گرفتن شرایط کار و زندگی مردم در یک سکونتگاه زیست‌پذیر از بیشترین اهمیت برخوردار است و باید تلاش برنامه‌ریزان بر فراهم ساختن کیفیت مناسب زندگی در سکونتگاه جدید – با هر الگویی از اسکان مجدد- باشد.